Vanuit Bangkok, Thailand nam ik de bus naar Cambodja. Mijn eerste stop was in Siem Reap. Dit plaatsje wordt door heel veel toeristen bezocht vanwege de tempels van Angkor, die hier 3 kilometers vandaan liggen. Dit is het grootste tempelcomplex in de wereld (ongeveer 300 vierkante kilometer), gebouwd in een tijdbestek van ongeveer 600 jaar, in de vergetelheid geraakt nadat de Khmer (dit is de naam van de Cambodjaanse bevolking) Angkor wat toen de hoofdstad was van het Khmer rijk, verlieten, eeuwen later herontdekt door de Fransen en sindsdien dus een toeristische hot spot. Angkor Wat is als wereldberoemde tempel het symbool geworden van Cambodja. We gingen hier naar toe om de zonsopkomst te zien, samen met nog honderden andere mensen.
Helaas was het erg bewolkt. Hoewel de meeste mensen voor Angkor Wat komen, vond ik andere tempels veel mooier en indrukwekkender. Zoals Angkor Thom, dit is een soort stad binnen Angkor zelf.
En Ta Prohm, waar de bomen langs, over en dwars door de tempel heen groeien. Deze plek is beroemd geworden door de film Tomb Raider wat hier voor een gedeelte is opgenomen.
Ik verliet het toeristische Siem Reap en vervolgde mijn reis naar Battambang. Hoewel deze stad op de hoofdstad (Phnom Penh) na de grootste stad van Cambodja is, is het hier veel rustiger. In een paar dagen heb ik hier een leuke tijd gehad en veel dingen gezien. In Battambang zelf is niet zoveel te doen, maar buiten de stad zijn een aantal dingen die je kan bezichtigen. Het fijne aan slapen in hostels is dat er altijd wel iets van dagtripjes worden aangeboden. Ik krijg wel vaker de vraag of het alleen reizen eenzaam is, zowel van mensen thuis als reizigers die in tweetallen of in groepjes reizen. Mijn antwoord: Nee. Vooral niet als je deze dagtripjes doet die voor solo reizigers perfect zijn. Je wilt dingen bezichtigen en je bent een hele dag met een groepje. En in de meeste gevallen ga je na de dagactiviteit ’s avonds met z’n allen eten of wat drinken. En zo worden alle dagen eigenlijk wel gevuld. Het is soms bijna moeilijk om even alleen te zijn. Je doet natuurlijk niet elke dag een toer, maar ook op deze dagen is er altijd wel iemand waar mee je iets gaat doen. Je ontmoet de meeste mensen in de slaapzaal, de dorm. In deze kamer, meestal gevuld met stapelbedden, slaap je vaak met 4, 6, 8 of 10 mensen. En dan begint een gesprek altijd wel zo: “Hoi hoe gaat het? Waar kom je vandaan? Hoe lang reis je al? Waar ga je nog naar toe? Wat zijn je plannen voor deze stad?” En meestal is er dan de vraag of je zin hebt om daar en daar naar toe te gaan samen met die en die. Zo ben je bijna elke dag met andere mensen, en heb je het gehad dan ga je weer verder. Dus dat is het fijne aan alleen reizen; doen waar alleen jij zin in hebt. Heerlijk.
Dus de toer in Battambang. We bezochten de overblijfselen van een tempel. De weg er naar toe was een klim van 358 treden.
We maakten een ritje met de bamboetrein. Een kar van bamboe. Er was maar een rails, dus zodra er tegenliggers waren moesten we van het karretje afstappen en werd ons ‘treintje’ uit elkaar gehaald en van de rails af gehaald. De regel geldt, het karretje met de minste passagiers moet afstappen. We bezochten de Bat Cave, waar rond zonsondergang miljoenen vleermuizen hun grot verlaten om hun dag te beginnen.
We zagen de gigantische Boeddha bij Wat Ek Phnom.
Fietsten door kleine dorpjes waar we telkens vrolijk begroet werden door kinderen.
We bezochten een verlaten treinstationnetje waar de tijd op iets na 8 uur stil is blijven staan.
Tot slot bezochten we Phare Ponleu Selpak, oftewel het Circus. Maar niet het circus zoals je dat normaal gewend bent. Tieners spelen hier de hoofdrol in het verhaal wat tijdens onze voorstelling over geesten en spoken ging. Deze acrobaten hebben ontzettend veel talent. Op deze plek worden arme jongeren opgeleid. Ze kunnen hier hun talenten ontwikkelen en kunnen wat van hun leven maken. Het was grappig, creatief en vermakelijk.
In Battambang kwam ik voor de eerste keer in aanmerking met de gruwelijke geschiedenis van Cambodja. Hoewel de Vietnam oorlog op onze Middelbare School uitgebreid besproken werd, werd er niet veel verteld over de zwarte jaren die Cambodja heeft doorgemaakt rond dezelfde tijd. In 1975 kwam de Rode Khmer onder leiding van Pol Pot aan de macht. Cambodja telde 7 miljoen inwoners en in een tijdbestek van 3 jaar, 8 maanden en 20 dagen werden bijna 2 miljoen mensen op gruwelijke wijze gedood door de Rode Khmer of stierven door uithongering. Pol Pot wilde geen klassen, dus geen steden of hoog opgeleide mensen. De focus werd gelegd op het leven van boeren op het platteland. De mensen werden uit de grote steden verdreven en gedwongen om zonder bezittingen naar het platteland te verhuizen waar elke dag 12 tot 14 uur gewerkt werd. Vooral leerkrachten, artsen, ambtenaren, monniken en intellectuelen werden zwaar mishandeld en geëxecuteerd, vaak zonder enige reden of voor lichte vergrijpen. Mensen moesten bekennen dat ze iets hadden misdaan, wat ze niet hadden gedaan. Ze werden zo gemarteld dat ze wel moesten bekennen. En zo ging het maar door. Het dragen van een bril of nette kleding, het bezitten van een boek of het beheren van een vreemde taal was voldoende reden voor executie. In Phnom Penh bezocht ik de voormalige Tuol Sleng gevangenis, ook gekend als S-21. Dit gebouw was voor de Rode Khmer haar intreden deed een middelbare school. Het werd een uiterst geheim centrum in een netwerk van bijna 200 gevangenissen in Cambodja waar mensen door de Rode Khmer gefolterd werden. Hier werden tussen 12.000 en 20.000 mensen gevangen gehouden. Er zijn slechts 12 gekende overlevenden. Tegenwoordig is dit een museum en gedenkplaats waar verhalen van binnen de muren gedeeld worden. Ik zag de ruimtes waar de gevangen werden vastgehouden, de attributen die voor de marteling gebruikt werden en heel veel foto’s van gevangenen. De Rode Khmer legde namelijk alle gegeven vast en er werden ook foto’s gemaakt van de gevangen, soms zelfs een voor en na marteling. Via een audiotour werd je door alle ruimtes en de binnenplaats rondgeleid terwijl je de verhalen hoort; over de Rode Khmer, Pol Pot, van gevangenen en overlevenden. Gevangen van Tuol Sleng werden naar de ‘moordvelden’ van Choueng Ek gebracht, geëxecuteerd en begraven in massagraven, ook wel de Killing Fields. Ook Choueng Ek bezocht ik. Het is van de meer dan 300 Killing Fields in Cambodja het meest bekend. Duizenden mensen, mannen, vrouwen, kinderen en baby’s kwamen hier aan hun einde. Als het heel hard regent worden er af en toe nog ledematen zichtbaar in deze meerdere massagraven. Om het uitmoorden zo goedkoop mogelijk te houden werden er zo min mogelijk kogels gebruikt. Baby’s werden aan hun voeten vastgehouden en vervolgens tegen een boom gegooid. Deze boom is nu een gedenkplaats waar mensen hun armbandjes ophangen om hun medeleven te tonen.
In Battambang werd ik dus voor het eerst geconfronteerd met de geschiedenis van Cambodja toen we de Killing Cave bezochten. In deze grot zijn ook heel veel mensen gedood. Tegenwoordig kun je met een trap naar beneden lopen. 40 jaar geleden was dit een grot die maar op een manier te betreden was; van bovenaf. Gevangenen werden hier door de Rode Khmer meters diep naar beneden gegooid. Ook bezochten we “The well of shadows”. De tempel werd gebruikt als gevangenis, de grond eromheen werd een Killing Field, waar ruim 10.000 mensen de dood vonden. Vlakbij de tempel is nu dit groot herdenkingsmonument geplaatst. Rondom het monument wordt het verhaal door uitgehakte beeldhouwwerken verteld. En zo ook de verschillende martelingen; de introductie van kannibalisme en het gebruik van giftige slangen. Als je het monument van dichtbij bekijkt zie je achter het glas allemaal opgestapelde schedels, etages hoog. Allemaal overblijfselen van mensen die in de omliggende Killing Field gevonden zijn. En dan snap je ook waarom dit grote herdenkingsmonument “The well of shadows” wordt genoemd.
Al deze plekken, alle verhalen die ik hoorde en alle dingen die ik zag, het was zo misselijkmakend en ontzettend verdrietig. Maar ook zo belangrijk om te bezoeken en te weten. Deze afgrijselijke verhalen moeten verteld worden. Om de geschiedenis van een land te begrijpen moet je met je neus op de pijnlijke feiten gedrukt worden, want je ziet de schade in het dagelijkse Cambodjaanse leven. Zo zie je nauwelijks oude mensen in Cambodja; dat is bijna een hele generatie die weg is genomen. Bizar. De volledige tragedie van Cambodja zal nooit gekend worden, de overblijfselen van sommige slachtoffers van deze genocide zullen misschien nooit ontdekt worden noch de identiteit van hun moordenaars. Maar de lieve en vergevingsgezinde Khmer zijn energieke en optimistische mensen die nu vol vertrouwen langs al deze monumenten lopen en de verhalen door vertellen om zo hun oude cultuur te herwinnen en hun mooie land te herstellen.
Liefs uit 